Creatieve synergie voor een nieuw Europa

We kunnen niet om dematerialisering heen: chips worden alsmaar kleiner, software alsmaar belangrijker en artificiële intelligentie alsmaar sterker aanwezig. In de toekomst zal jobcreatie afhangen van de waarde die we kunnen scheppen via nieuwe vormen van samenwerken en delen. Europa moet dan ook sneller innoveren door zijn creatieve potentieel aan te wenden. In onze steden staat er een nieuwe generatie van ondernemers en creatievelingen klaar. Ze organiseren zich in stedelijke ‘stammen’ (wikipedianen, digitale artiesten, lokale mediaproducenten, fablabbers, arduins, new designers). Deze mensen scheppen nieuwe banen en kansen in moeilijke tijden. Dat doen ze niet alleen door eigen producten en services te verbeteren, maar ook door bestaande economische activiteiten te verrijken of er nieuw leven in te blazen.

De digitalisering van samenlevingen, een sterke wereldwijde trend, maakt het deze gemeenschappen mogelijk om hun missie na te streven. Ze worden ook steeds vaker ontdekt door zowel wetenschappelijke en culturele instellingen, bijvoorbeeld universiteiten en culturele centra, als door bedrijven en lokale besturen die deze nieuwe manieren van innovatie wensen te begrijpen en ermee in contact te komen. Maar deze creatieve stedelijke gemeenschappen zijn vaak geïsoleerd van hun tegenhangers in andere steden en hebben geen toegang tot de internettechnologieën en -oplossingen van de toekomst (dat geldt voor zowel bekabelde en draadloze, snelle infrastructuur als toepassingen), die heel goed van pas zouden komen bij het creëren en uitwisselen van inhoud en innoverende toepassingen. Bijgevolg worden momenteel noch de indrukwekkende hoeveelheid noch de veelzijdigheid van het potentieel van onze Europese creatieve industrieën benut.

Hoewel mijn visie het antwoord kan zijn en open, disruptieve processen aan de orde zijn, mogen we niet naïef handelen: we moeten die openheid zo structuren dat de ontstane waarde binnen de keten niet volledig opgeslokt wordt door monopoliserende partijen. De open deelcultuur, die zijn oorsprong vindt in de digitale sector en het bijbehorende internet der dingen, zal al snel te maken krijgen met sectoren die zich deze nieuwe mentaliteit aanmeten.

Tegenwoordig wordt het internet gedomineerd door enkele waakhond die de toegang bewaken en  waarde creëren omdat ze groot, disruptief, flexibel en innoverend zijn, en in dienst staan van de burger. Zij bepalen de regels. Ze noemen deze regels open en gedeeld, maar niets is minder waar. Dat hebben we niet willen zien omdat we onze overtuigingen niet wilden loslaten.

Hoe kan Europa een rol spelen in de toekomst en het historische DNA van het continent, dat gekenmerkt wordt door veelzijdigheid en creativiteit, aanwenden om wereldwijd digitale services aan te bieden en er niet gewoon een beroep op te doen?

SCHAAL-SNELHEID-SERVICE: drie begrippen die de focus moeten worden van Europese industrieën en instellingen nu intrapreneur- en ondernemerschap weer helemaal terug zijn, wat duidelijk blijkt uit de verbouwde hangars in Bristol (Watershed, Engine Shed, enz.), Institut for (X), een gemeenschapsinitatief in Aarhus en de vele publieke en private fablabs (in Manchester, Barcelona, Amsterdam, Toulouse, enz.) zoals professor Neil Gershenfeld voor ogen had. Deze dynamiek geeft ons de mogelijkheid om wat dan ook te produceren. Het is duidelijk dat er een mentaliteitsverschuiving plaats heeft gevonden de afgelopen vijf jaar, of dat nu blijkt uit grote bedrijven die zich intern herstructureren zoals beschreven in het boek van Frédéric Laloux of door praktijkvoorbeelden bij grote, vooraanstaande bedrijven zoals Saint-Gobain, Airbus of Renault. We hoeven niet meer jaloers te zijn op Silicon Valley of andere plaatsen.

SCHAALVOORDEEL blijft een struikelblok voor Europa. Een eengemaakte, digitale markt zou ons moeten helpen om de gewenste lokale grootte te bereiken. Vervolgens kunnen we uitbreiden naar wereldniveau. Het blijft moeilijk om onze 500 miljoen burgers te bereiken, wat te wijten is aan bepaalde wetten en administratieve beperkingen die de verspreiding en het behoud beletten van onze nieuwe initiatieven, die de aandacht trekken van andere wereldregio’s. De Verenigde Staten van Europa, inclusief het Verenigd Koninkrijk, moeten werkelijkheid worden als we ons talent willen behouden en de volgende generaties een veelbelovende toekomst willen bieden.  

In de wereld van vandaag weegt snelle marketing zwaarder door dan intellectueel eigendom. SNELHEID is dan ook een tweede werkpunt, want we zullen de komende jaren de basis moeten leggen en de regels moeten definiëren van een omgeving die via verbonden sensoren gegevens produceert die onmiddellijk omgezet kunnen worden in voorspellende informatie. Het gaat erom normen, wetten of intelligente protocollen te ontwikkelen die vrij én eerlijk spel mogelijk maken. Vandaag wordt deze dynamiek helemaal niet gecontroleerd, wat de weg vrijmaakt voor monopolies die alle vormen van concurrentie en de bijbehorende ontwikkelingen in de kiem smoren. De huidige situatie moet worden rechtgezet. Bovendien is het nodig om een nieuw kader te bepalen en in te richten dat kleine, middelgrote én grote initiatieven kansen biedt.

SERVICE en bij uitbreiding een cultuur van OPENHEID vormen de grootste uitdagingen voor ons continent, want het gaat om nieuwe concepten binnen de Europese mentaliteit: we zijn altijd de beste producten geweest, maar nu moeten we onze producten in diensten veranderen via digitale technologieën. Een autofabriek moet een ondernemingen worden die mobiliteitsservices aanbiedt aan de eindgebruik. Een derde van de waarde zal van het product komen in vergelijking met twee derden die voortkomen uit de services. Servicegericht denken impliceert dat we onze producten moeten openstellen. Open design leert ons immers dat wat je niet kunt geven wat je niet bezit!

Het Fairphone-initiatief uit Amsterdam illustreert perfect hoe een telefoon meer kan zijn dan een product. In het op de fabrikant gebaseerde model is de rol van gebruiker beperkt tot behoeften uiten die de fabrikanten moeten identificeren en invullen met nieuwe producten. Innovatieprocessen waar de gebruiker de focus is, wijken sterk af van dit traditionele model waarbij fabrikanten hun producten en services met hand en tand verdedigen met certificaten, auteursrechten en andere documenten die verhinderen dat copycats schaamteloos profiteren van hun investeringen in innovatie. Het proces opengooien zou leiden tot disruptievere ideeën en snellere tests, wat de innovatiecyclus zou versnellen en nieuwe samenwerkingen stimuleren tussen kleine en grote bedrijven. Open iteratie garandeert permanent potentieel voor verbetering.

Burgers, steden en bedrijven moeten samenwerken om proefvelden te creëren en in contact te komen met andere Europese steden en regio’s om ervaringen uit te wisselen, goede praktijken te identificeren en over de grenzen heen samen te werken. De kracht van Europe is en blijft diversiteit en de rijke geschiedenis van creativiteit. Maar nu moet ons continent veranderen. Om het met de woorden van professor Joël de Rosnay te zeggen, we moeten inzetten op “collectieve, verbonden intelligentie”. Dat lijkt misschien futuristisch, maar wist je dat volgens bepaalde tradities in  Papoea-Nieuw-Guinea slechts de helft van een verhaal verteld mag worden? De andere helft moet men zelf of met de hulp van anderen aanvullen.

Laten we hopen dat onze bestuurders en systemen zich op alle niveaus bewuster worden van de situatie (zoals Raj Sisodia zegt over bewust kapitalisme : doel-planeet-mensen) en gaan voor een holistische aanpak.

Wij zijn en blijven toegewijde optimisten.

Geschreven door een constructieve omdenker!  

Alain Heureux voor Brussels Creative en Creative Ring (www.creativering.eu)